Ο ΠΡΟΣΤΑΤΗΣ ΤΩΝ ΖΕΥΓΑΡΙΩΝ

Τι γιορτάζουμε του Αγίου Βαλεντίνου: Ποιος ήταν ο άγιος του έρωτα

 Στις 14 Φεβρουαρίου γιορτάζει ο Αγιος Βαλεντίνος που θεωρείται προστάτης των ζευγαριών και γι' αυτό η συγκεκριμένη ημέρα έχει καθιερωθεί ως η μέρα των ερωτευμένων. Ωστόσο ενώ όλοι γιορτάζουν, ελάχιστοι γνωρίζουν την πραγματική ιστορία του αγίου που έγινε μάρτυρας για τον έρωτα.

Καταρχάς, η 14η Φεβρουαρίου, είναι στην πραγματικότητα η μέρα που πέθανε ο άγιος Βαλεντίνος στη Via Flaminia βόρεια της Ρώμης.

Σύμφωνα με τον κυρίαρχο θρύλο, ο Βαλεντίνος, ήταν ιερωμένος που έζησε τον 3ο αιώνα υπό την βασιλεία του αυτοκράτορα Κλαύδιου τον Γοτθικού. Ο συγκεκριμένος αυτοκράτορας είχε απαγορεύσει τους γάμους, προκειμένου να μην αποσπάται η προσοχή των στρατιωτών του από τον πόλεμο. Ομως ο Αγιος Βαλεντίνος, στα κρυφά πάντρευε ερωτευμένα ζευγάρια και γενικά βοηθούσε τους Χριστιανούς, γεγονός που θεωρούνταν έγκλημα.

Συνελήφθη για την πράξη του αυτή και φυλακίστηκε και ενώ ο αυτοκράτορας αρχικά αποφάσισε να του δώσει χάρη, ο Βαλεντίνος προσπάθησε να τον μυήσει στον Χριστιανισμό και έτσι εξοργισμένος τον καταδίκασε σε θάνατο δια λιθοβολισμού. Παρολαυτά, ο Βαλεντίνος επέζησε από τον λιθοβολισμό κι έτσι τον αποκεφάλισαν έξω από την πύλη της Flaminia στις 14 Φεβρουαρίου του έτους 169 μΧ.

Η μέρα του Αγίου Βαλεντίνου καθιερώθηκε επίσημα τον 14ο αιώνα και συνδέθηκε με την έννοια της ευγενούς αγάπης, ενώ την πρώτη γραπτή αναφορά του Βαλεντίνου ως αγίου την συναντάμε το 1382 στο ποίημα «Το Κοινοβούλιο των Πτηνών» (Parlement of Foules) του Τζέφρι Τσόσερ.

Στη σύγχρονη εποχή η μέρα του Αγίου Βαλεντίνου, είναι επίσημη εορτή στην Αγγλικανική Κοινωνία, καθώς και στην Λουθηρανική Εκκλησία, όμως στην περιοχή της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας ο Άγιος Βαλεντίνος ο Πρεσβύτερος γιορτάζεται στις 6 Ιουλίου και ο Ιερομάρτυρος Άγιος Βαλεντίνος (Ο Επίσκοπος του Τerni), γιορτάζεται στις 30 Ιουλίου. Ετσι λόγω της γενικής ασάφειας του βίου του συγκεκριμένου Αγίου, έχει καθιερωθεί το όνομα Βαλεντίνος ή Βαλεντίνη να γιορτάζεται στις 14 Φεβρουαρίου, την επικρατέστερη ως ημέρα θανάτου του συγκεκριμένου αγίου, ενώ το διακοσμημένο με άνθη λείψανο του Αγίου Βαλεντίνου εκτίθεται στην βασιλική εκκλησία Saint Mary in Cosmedin στη Ρώμη.

ΜΙΑ ΑΛΛΗ ΕΚΔΟΧΗ

Η ταύτιση του εορτασμού της μνήμης του Αγίου Βαλεντίνου με την Ημέρα των Ερωτευμένων ξεκίνησε από την Αγγλία του ύστερου Μεσαίωνα, έχοντας παγανιστικές και χριστιανικές αναφορές.

Στα χρόνια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, από τις 13 έως τις 15 Φεβρουαρίου, γιόρταζαν τα Λουπερκάλια προς τιμή του θεού Φαύνου (του Πάνα των Ελλήνων). Οι Ρωμαίοι θυσίαζαν κατσίκια και σκυλιά, ενώ νεαρά αγόρια χτυπούσαν με λωρίδες από δέρμα κατσίκας τις νεαρές κοπέλες για να τους μεταδώσουν τη γονιμότητα. Μία ανάλογη γιορτή υπήρχε και στην Αρχαία Αθήνα τον μήνα Γαμηλιώνα (αντιστοιχούσε στο δεύτερο δεκαπενθήμερο του Ιανουαρίου και το πρώτο του Φεβρουαρίου), τα Θεογάμια, προς τιμή του Δία και της Ήρας.

Η γιορτή καταργήθηκε από την Εκκλησία τον 5ο αιώνα μ.Χ., ως ειδωλολατρική. Στη θέση της (14 Φεβρουαρίου) μπήκε ο εορτασμός της μνήμης του Αγίου Βαλεντίνου, μάρτυρα της χριστιανικής πίστης από τη Ρώμη, με απόφαση του Πάπα Γελάσιου. Ο Βαλεντίνος, σύμφωνα με τον θρύλο, υπήρξε ιερωμένος του 3ου αιώνα, ο οποίος σε πείσμα των αυτοκρατορικών διαταγών δεχόταν να παντρέψει νεαρούς στην ηλικία ερωτευμένους, γλιτώνοντας με αυτό τον τρόπο τους άρρενες από τη στρατιωτική θητεία. Με άλλα λόγια, επρόκειτο για πραγματικό προστάτη των ερωτευμένων και των αντιρρησιών συνείδησης, θα λέγαμε σήμερα! Ένας άλλος θρύλος λέει ότι όσο καιρό ο Βαλεντίνος ήταν μέσα στη φυλακή, αρνούμενος να αποκηρύξει την πίστη του, ερωτεύτηκε την τυφλή κόρη του δεσμοφύλακά του, στην οποία μάλιστα έστειλε κι ένα γράμμα με την υπογραφή: Με αγάπη από τον Βαλεντίνο σου.

Ο Άγιος Βαλεντίνος

Τη νοηματοδότηση που έχει σήμερα η γιορτή του Αγίου Βαλεντίνου την απέκτησε στα χρόνια του ύστερου Μεσαίωνα, γύρω στον 14ο αιώνα. Την πρώτη γραπτή αναφορά την έχουμε το 1382 στο ποίημα Το Κοινοβούλιο των Πτηνών (Parlement of Foules) του πατέρα της αγγλικής λογοτεχνίας Τζέφρι Τσόσερ. Το ποίημα των 699 στίχων είναι ένα ενύπνιο εμπνευσμένο από την παράδοση, κατά την οποία κάθε χρόνο την ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου τα πουλιά συγκεντρώνονται μπροστά στη θεά της φύσης για να διαλέξουν ερωτικούς συντρόφους («…for this was Saint Valentine’s Day, when every bird cometh there to choose his mate…»).
    γιορτάζω κι ήρθα κόρη εδώ
    στο παραθύρι σου να ιδώ
    ταίρι με σε αν θα γίνω.
    Σηκώθη ο νιος και ντύνεται κι ευτύς την πόρτα ανοίγει
    και μπαίνει μέσα η κορασιά,
    που κορασιά δε θά “ναι πλιά,
    όταν απόκει φύγει.
Η ελληνική εκδοχή της Γιορτής των Ερωτευμένων
Ο Άγιος Βαλεντίνος δεν μνημονεύεται πουθενά στο ορθόδοξο εορτολόγιο και, όπως ήταν φυσικό, η ορθόδοξη Εκκλησία ποτέ δεν τον παραδέχτηκε. «Ο άγιος αυτός είναι για μας ανύπαρκτος. Είναι μια μυθοπλασία δυτικής προέλευσης», δηλώνουν άνθρωποι της Εκκλησίας. Με τη σειρά της και η Καθολική Εκκλησία στην αναθεώρηση του γενικού εορτολογίου της το 1969 υποβίβασε την ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου σε τοπική εορτή, επειδή δεν γνώριζε σχεδόν τίποτα για τον βίο του, παρά μόνο ότι ετάφη στη Βία Φλαμίνια της Ρώμης στις 14 Φεβρουαρίου.

Στις αρχές του 17ου αιώνα η ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου ως Γιορτή των Ερωτευμένων θα πρέπει να ήταν αρκετά γνωστή στην Αγγλία, αν λάβουμε υπόψη μας τη σχετική αναφορά στον Άμλετ του Σέξπιρ (Τραγούδι της Οφέλιας από την 4η πράξη, Μετάφραση Κωνσταντίνος Χατζόπουλος, 1916):

    Καλό πρωί! Είναι σύσκοτο. Τον Άγιο Βαλεντίνο

Το 1840 ήταν κοινός τόπος η ανταλλαγή, μεταξύ των ερωτευμένων, μικρών χειρόγραφων σημειωμάτων με ευχές (valentines). Το ίδιο χρονικό διάστημα η γιορτή διαδόθηκε και στην Αμερική, όπου η ανταλλαγή ευχετήριων καρτών βοηθήθηκε από τη βιομηχανοποίηση και τα φθηνά ταχυδρομικά τέλη. Με την πάροδο του χρόνου το επιχειρηματικό δαιμόνιο και η πολιτιστική επιβολή των αγγλοσαξόνων έδωσαν στη γιορτή τον οικουμενικό χαρακτήρα που γνωρίζουμε σήμερα.

Τα τελευταία χρόνια η εμπορευματοποίηση της γιορτής έχει φθάσει στο κατακόρυφο. Μετά τις κάρτες, τις ηλεκτρονικές κάρτες μέσω Ίντερνετ (e-cards), τα λουλούδια και τα σοκολατάκια, σειρά έχει η βιομηχανία των κοσμημάτων να οικειοποιηθεί την ημέρα των ερωτευμένων. Ο τζίρος του Αγίου Βαλεντίνου μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες ξεπέρασε το 2010 τα 15 δισεκατομμύρια δολάρια, το ισόποσο του ΑΕΠ της Μποτσουάνα.

Η γιορτή του Αγίου Βαλεντίνου προκαλεί αντιδράσεις στον μη Χριστιανικό κόσμο. Στην Ινδία οι φανατικοί ινδουιστές και μουσουλμάνοι αντιτίθεται στη γιορτή. Τη θεωρούν πολιτιστικό μίασμα και προϊόν της παγκοσμιοποίησης. Στο Πακιστάν, το τοπικό ισλαμικό κόμμα ζητά την κατάργησή της, καθώς, όπως υποστηρίζει, αντιβαίνει τον Ισλαμικό Πολιτισμό. Την ίδια άποψη έχουν και οι συντηρητικοί κύκλοι του θεοκρατικού Ιράν.

Ο Άγιος Υάκινθος

Όταν, όμως, ο ξενόφερτος άγιος άρχισε να μπαίνει για τα καλά και στη ζωή των Ελλήνων και η ημέρα αυτή να καθιερώνεται και στη χώρα μας ως η ημέρα των ερωτευμένων στα τέλη της δεκαετίας του ‘70 με πρωτοβουλία των ανθοπωλών, εκπρόσωποι της Εκκλησίας πρότειναν οι Έλληνες ερωτευμένοι να τιμούν και να γιορτάζουν αγίους που υπάρχουν στο ορθόδοξο εορτολόγιο.

Το 1994, ο τότε εκπρόσωπος Τύπου της Ιεράς Συνόδου, Γιάννης Χατζηφώτης, πρότεινε να καθιερωθεί ως ημέρα των ερωτευμένων η γιορτή του Αγίου Υακίνθου, που τιμάται στις 3 Ιουλίου. Ο Υάκινθος καταγόταν από την Καισάρεια της Καπαδοκίας και υπηρετούσε ως κουβικουλάριος (θαλαμηπόλος) του ρωμαίου αυτοκράτορα Τραϊανού. Άνθρωπος εμπιστοσύνης του αυτοκράτορα, ο Υάκινθος προσηλυτίσθηκε στον Χριστιανισμό, προκαλώντας την οργή του Τραϊανού, που όταν το έμαθε διέταξε να τον φυλακίσουν χωρίς να του δίνουν καθόλου φαγητό, εκτός κι αν ήθελε να φάει ειδωλόθυτα. Σαράντα μέρες πέρασε έτσι ο Υάκινθος, χωρίς να αγγίξει τα ειδωλόθυτα. Την 41η, όμως, παρέδωσε το πνεύμα του στον Κύριο, σε ηλικία 20 ετών.

Στην καθιέρωση της 3ης Ιουλίου ως ημέρα του έρωτα και της ποίησης πρωτοστάτησε ο γνωστός τραγουδοποιός από τα Ανώγεια της Κρήτης, Λουδοβίκος των Ανωγείων, που μαζί με ανθρώπους του πνεύματος και των γραμμάτων προχώρησαν στην ανέγερση ενός ναού σε μια πανέμορφη τοποθεσία, σε υψόμετρο 1.200 μέτρων στον Ψηλορείτη. Μπροστά από το εκκλησάκι αυτό, που είναι το μοναδικό στην Ελλάδα αφιερωμένο στον Άγιο, κάθε καλοκαίρι πραγματοποιούνται εκδηλώσεις με την επωνυμία Υακίνθεια.

Το 2000 ο μακαριστός Aρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος, στην προσπάθειά του να φέρει πιο κοντά τη νεολαία στην Εκκλησία, πρότεινε να εορτάζεται η γιορτή των ερωτευμένων στις 13 Φεβρουαρίου, ημέρα που η Ορθοδοξία τιμά τη μνήμη των Αποστόλων Ακύλα και Πρίσκιλλας, ενός ενάρετου ζευγαριού Ιουδαίων σκηνοποιών, που ζούσε στην Κόρινθο και ασπάστηκε τον Χριστιανισμό.

Υπάρχει και μια τρίτη πρόταση, μάλλον από αρχαιόπληκτους, να εορτάζονται ως προστάτες των ερωτευμένων στις 14 Φεβρουαρίου ο πολυμήχανος Οδυσσέας και η πιστή του Πηνελόπη.